โภชนาการของแมวสูงอายุ

บทนำ

ไม่นานมานี้ได้เริ่มมีการกำหนดช่วงชีวิต (life stages) ของแมวอย่างชัดเจน ถึงแม้ว่าระยะของช่วงชีวิตเหล่านี้อาจจะแตกต่างกันไปเล็กน้อยตามแต่ละองค์กรก็ตาม (ตารางที่ 1) จากแนวทางปฏิบัติของ American Animal Hospital Association (AAHA) และ American Association of Feline Practitioners (AAFP) ปี 2021 พบว่าช่วงชีวิตของแมวนั้นสามารถแบ่งออกเป็น 5 ระยะ ได้แก่ ลูกแมว (ตั้งแต่เกิดจนถึงอายุ 1 ปี) วัยหนุ่มสาว (young adult) (1-6 ปี) ช่วงโตเต็มวัย (mature adult) (7-10 ปี) และช่วงสูงวัย (senior) (>10 ปี) โดยมีช่วง “วาระสุดท้ายของชีวิต” ที่อาจเกิดขึ้นได้ในทุกช่วงอายุ 1 ทั้งนี้ International Society of Feline Medicine (ISFM) ยังได้กำหนดระยะของช่วงชีวิตที่แตกต่างกันเล็กน้อย ได้แก่ ลูกแมว (ตั้งแต่เกิดจนถึงอายุ 6 เดือน) วัยเด็ก (junior) (7 เดือน-2 ปี) วัยผู้ใหญ่ (adult) (3-6 ปี) ช่วงโตเต็มวัย (mature) (7-10 ปี) ช่วงสูงวัย (senior) (11-14 ปี) และช่วงสูงวัยระดับสุดยอด (super senior) (15 ปีขึ้นไป) 2 โดยนอกเหนือจากความแตกต่างเล็กน้อยเหล่านี้แล้ว ความเข้าใจที่เพิ่มมากขึ้นเกี่ยวกับช่วงชีวิตที่แตกต่างกันในสัตว์เลี้ยงของพวกเรานั้นยังหมายความว่าในขณะนี้ได้มีความสนใจในการเข้าใจถึงความแตกต่างทางโภชนาการระหว่างช่วงชีวิตเหล่านี้รวมถึงช่วงสูงวัยมากขึ้นเช่นกัน และในขณะเดียวกันองค์กรต่างๆ เช่น American Association of Feed Control Officials (AAFCO) และ European Pet Food Industry Federation (FEDIAF) ก็ได้มีคำแนะนำทางโภชนาการและแนวทางปฏิบัติในช่วงเจริญเติบโต (ซึ่ง FEDIAF ได้แบ่งเพิ่มเติมเป็นการเจริญเติบโตระยะต้นและระยะปลาย (early and late-stage growth phases) ช่วงผสมพันธุ์ และช่วงวัยผู้ใหญ่ แต่ยังไม่ได้ออกแนวทางปฏิบัติสำหรับสัตว์เลี้ยงสูงอายุ สิ่งนี้จึงได้พิสูจน์ให้เห็นว่ามีความท้าทาย เนื่องจากการทำความเข้าใจวิธีดูแลสัตว์เลี้ยงเมื่ออายุมากขึ้นนั้นถือเป็นปัญหาสำคัญมากขึ้นตามอายุของกลุ่มประชากร โดยร้อยละ 20-40 ของแมวในประเทศสหรัฐอเมริกาถูกจัดอยู่ใน “ช่วงสูงวัย” และ “ช่วงสูงวัยระดับสุดยอด” 3 (รูปภาพที่ 1)

ตารางที่ 1 คำอธิบายของระยะของชีวิตที่องค์กรสัตวแพทย์ด้านสุขภาพแมวที่มีชื่อเสียงได้อธิบายไว้

ทั้งนี้แม้ว่าจะมีการศึกษาเกี่ยวกับโภชนาการสำหรับแมวสูงอายุอยู่บ้าง แต่ก็ยังขาดการศึกษาเกี่ยวกับสารอาหารจำเพาะ (specific nutrients) ทั้งในด้านของสารอาหารจำเป็น (essential nutrients) และสารอาหารอื่นๆที่อาจเป็นประโยชน์นอกเหนือจากความต้องการสำคัญ (key requirement) เหล่านี้ บทความนี้จะนำเสนอโภชนาการจากสารอาหาร (nutrition-by-nutrient) และอภิปรายสิ่งที่ผู้เขียนทราบรวมถึงสิ่งที่ผู้เขียนเชื่อจากหลักฐานที่มีในปัจจุบันเพื่อเป็นข้อพิจารณาที่สำคัญสำหรับเหล่าแมวสูงอายุ

ความสามารถในการย่อยได้/แคลอรี่ของอาหารโดยรวม

เมื่อพูดถึงความสามารถในการย่อยได้ (digestibility) พวกเราล้วนทราบกันมานานแล้วว่าแมวช่วงโตเต็มวัยและช่วงสูงอายุนั้นจะมีความสามารถในการย่อยอาหารได้ลดลง โดยพบว่ามีแมวมากกว่าร้อยละ 33 ที่มีความสามารถการในย่อยไขมันลดลงและประมาณร้อยละ 20 จะมีความสามารถในการย่อยโปรตีนลดลง 4 นอกจากนี้จากข้อมูลล่าสุดยังแสดงให้เห็นว่าน้ำหนักที่ลดลงในแมวสูงอายุทั้งในแมวที่มี “สุขภาพดี” และ “สุขภาพไม่ดี” นั้นก็อาจมีสาเหตุมาจากความสามารถในการย่อยสารอาหารที่ลดลงเช่นกัน ซึ่งถือป็นเรื่องปกติที่เราจะเห็นว่าแมวสูงอายุนั้นจะสูญเสียมวลของร่างกายในส่วนที่ไม่มีไขมัน (loss of lean body mass) และมีคะแนนสภาพกล้ามเนื้อลดลง (drop in muscle condition score) โดยส่วนหนึ่งอาจเป็นผลมาจากความสามารถในการย่อยโปรตีนที่ลดลงส่งผลให้สมดุลไนโตรเจนเป็นลบ (negative nitrogen balance) 5 ทั้งนี้ยังมีคำถามเกิดขึ้นว่าปริมาณโปรตีนที่แนะนำสำหรับแมวในปัจจุบันเพื่อรักษาสมดุลไนโตรเจนนั้นมีความเพียงพอที่จะรักษามวลของร่างกายในส่วนที่ไม่มีไขมันหรือไม่ และเราควรพิจารณาความต้องการโปรตีนที่สูงขึ้นกว่านี้หรือไม่ 6

ยังมีสาเหตุอื่นๆนอกเหนือจากความสามารถในการย่อยได้ของอาหารที่ลดลงที่อาจส่งผลให้สัตว์สูงอายุมีน้ำหนักตัวลดลงและสูญเสียมวลของร่างกายในส่วนที่ไม่มีไขมัน (loss of lean body mass) ได้ โดยในคนสูงอายุนั้นประสาทสัมผัสรับกลิ่นและรสชาติจะลดลง ซึ่งในสัตว์อื่นๆก็มีแนวโน้มว่าจะเป็นเช่นเดียวกัน 7 เพราะฉะนั้นกลยุทธ์ที่จะช่วยในเรื่องนี้จึงได้แก่ การจัดหาอาหารที่มีกลิ่นและรสชาติที่หลากหลาย รวมถึงการให้อาหารที่มีอุณหภูมิเหมาะสมที่สุดคือประมาณ 37 องศาเซลเซียสหรือ 98.6 องศาฟาเรนไฮต์ 8 (รูปภาพที่ 2) ทั้งนี้โรคภัยต่างๆก็สามารถทำให้ความอยากอาหาร (appetite) และความสนใจในอาหารลดลงเนื่องจากความเจ็บปวด (เช่น โรคทางทันตกรรม) ความผิดปกติทางเมตาบอลิซึม (metabolic derangement) (เช่น อาการคั่งของของเสียในร่างกาย (uremic toxins) ในโรคไตวายเรื้อรัง (chronic kidney disease (CKD) หรือการผลิตไซโตไคน์ที่เพิ่มขึ้น (increased cytokine production) ในโรคที่เกี่ยวข้องกับการอักเสบ (inflammatory diseases)) และ/หรือการใช้ยาบางชนิด (เช่นยาเคมีบำบัด (chemotherapeutic agents) ที่อาจส่งผลโดยตรงต่อรสชาติอาหาร) รวมไปถึงโรคอื่นๆที่สามารถเกิดได้ในแมวสูงอายุและยังส่งผลโดยตรงต่อน้ำหนักตัวและการสูญเสียกล้ามเนื้อ ไม่ว่าจะเป็นภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานเกิน (hyperthyroidism) โรคกระเพาะและลำไส้เรื้อรัง (chronic enteropathy) มะเร็งต่อมน้ำเหลือง (lymphoma) และโรคเบาหวาน (diabetes mellitus) สุดท้ายนี้ภาวะมวลกล้ามเนื้อน้อย (sarcopenia) หรือการสูญเสียมวลของร่างกายในส่วนที่ไม่มีไขมันที่เกี่ยวกับข้องกับความชราและไม่ได้เกี่ยวข้องกับโรคนั้นได้ถูกอธิบายไว้แล้วในทั้งสุนัขและแมว 9

ดังนั้นแมวสูงอายุหรือแม้แต่แมวที่มีสุขภาพดีอาจต้องการปริมาณแคลอรี่ (caloric intake) ที่สูงขึ้นเพื่อรักษาน้ำหนัก และบ่อยครั้งที่อาหารที่สามารถย่อยได้ดีกว่าอาจส่งผลให้การดูดซึมสารอาหารดีขึ้นตามไปด้วย ผู้ผลิตนั้นได้จัดทำแนวทางในการให้อาหาร (feeding guidelines) เพื่อประมาณความต้องการโดยเฉลี่ยแต่ทั้งนี้ในสัตว์แต่ละตัวก็อาจมีความแตกต่างกันได้ถึง +/-ร้อยละ 50 จากค่าเฉลี่ย 10 สัตวแพทย์ควรทำการปรับเปลี่ยนอาหารเป็นประจำสำหรับแมวทุกตัวที่อยู่ในช่วงสูงวัยหรือช่วงสูงวัยระดับสุดยอดโดยการประเมินน้ำหนักตัว คะแนนความสมบูรณ์ร่างกาย (body condition score) และคะแนนสภาพกล้ามเนื้อ (muscle condition score) ตลอดจนปริมาณแคลอรี่ที่เหมาะสมและอาหารที่เป็นไปได้ (รูปภาพที่ 3)

ความชุ่มชื่นของอาหาร

ภาวะขาดน้ำ (dehydration) สามารถพบได้ในสัตว์สูงวัยเนื่องจากมีความกระหายน้ำ (thirst drive) ลดลง ความสามารถในการเคลื่อนไหว (mobility) ลดลง และ/หรือเป็นผลมาจากขบวนการโรค (disease process) 11,แต่ทั้งนี้การประเมินภาวะขาดน้ำ (hydration status ) ของสัตว์ป่วยก็อาจเป็นเรื่องที่ยาก เนื่องจากอาการแสดงทางคลินิกของภาวะขาดน้ำนั้นมักจะไม่สอดคล้องกันแม้จะมีการสูญเสียน้ำออกจากร่างกายอย่างมีนัยสำคัญก็ตาม 12 เพราะฉะนั้นจึงเป็นสิ่งสำคัญที่จะต้องส่งเสริมให้แมวสูงวัยดื่มน้ำมากขึ้นแม้ว่าแมวจะไม่ได้อยู่ในภาวะขาดน้ำอย่างชัดเจน (รูปภาพที่ 4) การดูแลให้น้ำดื่มของแมวสะอาดนั้นถือเป็นหลักสำคัญของกลยุทธ์นี้ แต่การเพิ่มความชุ่มชื้นของอาหารโดยการให้อาหารเปียกก็ยังช่วยเพิ่มการบริโภคน้ำได้เช่นเดียวกัน โรคทางทันตกรรมเป็นเรื่องที่พบได้ปกติในแมว มีงานวิจัยชิ้นหนึ่งรายงานว่าแมวสูงวัยมากกว่าร้อยละ 50 จะเป็นโรคทางทันตกรรม  13 ดังนั้นหากมีหลักฐานว่าแมวรู้สึกไม่สบายช่องปากหรือมีความสามารถในการเคี้ยวอาหารลดลง การให้อาหารเปียกก็อาจเป็นประโยชน์ (ควบคู่ไปกับการรักษาหรือแก้ปัญหาอื่นๆตามความเหมาะสม) (รูปภาพที่ 5) ส่วนปัญหาอื่นๆที่ความชุ่มชื้นในอาหารมีความสำคัญต่อการจัดการก็ได้แก่ โรคไตวายเรื้อรังและโรคนิ่วทุกรูปแบบ (urolithiasis) อย่างไรก็ตามสิ่งสำคัญที่ต้องจำไว้เสมอคือการเพิ่มความชุ่มชื้นในอาหารยังช่วยลดปริมาณแคลอรี่ในอาหารได้ด้วย เพราะฉะนั้นจึงเป็นสิ่งสำคัญที่สัตวแพทย์จะต้องแน่ใจว่าปริมาณอาหารที่ให้ (feeing amounts) นั้นมีความเหมาะสมกับความต้องการในแต่ละวันของแมวและปริมาณแคลอรี่ยังต้องเพียงพอ หากแมวมีปัญหาในการบริโภคอาหารตามที่ควรได้รับในแต่ละวัน การให้อาหารแบบผสมหรืออาหารแห้งก็จะช่วยให้ได้รับพลังงานอย่างเพียงพอได้

โปรตีน

ถึงแม้ว่าสัตวแพทย์จะทราบกันดีว่าแมวสูงวัยบางตัวมีความสามารถในการย่อยโปรตีน (protein digestibility) ได้ลดลง แต่ก็ยังไม่ชัดเจนว่าควรแนะนำโปรตีนในระดับใดสำหรับสัตว์สูงอายุที่ภายนอกดูมีสุขภาพดี ทั้งนี้เนื่องจากโรคไตวายเรื้อรังสามารถถูกวินิจฉัยได้ค่อนข้างบ่อยในแมวสูงอายุ โดยประมาณร้อยละ 30-40 ของสัตว์ที่มีอายุมากกว่า 10 ปีมักจะถูกวินิจฉัยว่าเป็นโรคไตวายเรื้อรัง 14 และโดยทั่วไปแล้วสัตวแพทย์มักจะแนะนำให้ลดปริมาณโปรตีนในอาหารสำหรับแมวที่อยู่ในระยะท้ายของโรคไตวายเรื้อรัง บางครั้งเชื่อกันว่าการลดปริมาณโปรตีนในอาหารสำหรับแมวสูงวัยทุกตัวตั้งแต่เนิ่นๆอาจเป็นประโยชน์ แต่อย่างไรก็ตามยังมีหลักฐานไม่เพียงพอที่จะยืนยันได้ว่าการลดปริมาณโปรตีนในอาหารเมื่อแมวอายุมากขึ้นจะช่วยลดการเกิดโรคไตวายเรื้อรังได้ นอกจากนี้ตามที่ได้กล่าวไว้ในข้างต้นภาวะมวลกล้ามเนื้อน้อย (sarcopenia) นั้นมีรายงานว่าพบในแมวตั้งแต่อายุ 7 ปีขึ้นไป ดังนั้นเมื่อพิจารณาถึงความสามารถในการย่อยโปรตีนในแมวสูงวัยที่ลดลง การลดปริมาณโปรตีนในอาหารอาจเพิ่มความเสี่ยงที่จะทำให้เกิดภาวะมวลกล้ามเนื้อน้อยสูงขึ้น อีกทั้งแมวยังเป็นสัตว์กินเนื้อโดยบังคับ (obligate carnivores) และมีความต้องการโปรตีนในปริมาณที่สูง จากปัจจัยต่างๆเหล่านี้จึงแนะนำว่าควรให้โปรตีนในระดับต่ำในแมวที่เป็นโรคไตวายเรื้อรัง และไม่แนะนำให้ให้อาหารโปรตีนต่ำเพื่อป้องกันโรคในแมวสูงวัยที่ยังมีสุขภาพดี

ไขมัน

ตามที่กล่าวไว้ในข้างต้น แมวสูงอายุจะมีความสามารถในการย่อยไขมัน (fat digestibility) ได้ลดลงซึ่งจะส่งผลทำให้การดูดซึมแคลอรี่ (caloric absorption) ลดลงโดยตรง ทั้งนี้เนื่องจากไขมันมีแคลอรี่มากกว่าคาร์โบไฮเดรตหรือโปรตีนเมื่อเปรียบเทียบต่อกรัม การให้อาหารที่มีส่วนประกอบเป็นไขมันปริมาณสูง โดยเฉพาะอย่างยิ่งอาหารที่มีส่วนประกอบโปรตีนและคาร์โบไฮเดรตย่อยได้ปริมาณสูงด้วยนั้นอาจเป็นทางเลือกที่ดีสำหรับแมวที่มีสุขภาพดีแต่น้ำหนักและความสมบูรณ์ร่างกายลดลงเมื่อเวลาผ่านไป ในทางกลับกันหากแมวมีภาวะน้ำหนักเกิน (overweight) การให้อาหารที่มีปริมาณไขมันและแคลอรี่ต่ำก็จะดีกว่า สมาคมป้องกันโรคอ้วนในสัตว์เลี้ยง (The Association for Pet Obesity Prevention) ของประเทศสหรัฐอเมริกาได้ประเมินไว้ว่าในปี 2022 ร้อยละ 61 ของแมวเลี้ยงนั้นมีภาวะน้ำหนักเกินหรือเป็นโรคอ้วน 15 และเนื่องจากแมวจำนวนมากมีอายุขัยที่ยืนยาวขึ้นจึงมีแนวโน้มว่าข้อมูลทางสถิตินี้ได้รวมแมวที่อยู่ในช่วงสูงวัยเข้าไปด้วย แมวที่เป็นโรคอ้วนนั้นมีความเสี่ยงที่จะมีปัญหาเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ ผิวหนัง กล้ามเนื้อและกระดูก และ/หรือปัญหาทางทันตกรรม รวมถึงโรคระบบทางเดินปัสสาวะและโรคเบาหวาน เพราะฉะนั้นแม้ว่าจะมีการแนะนำให้ให้อาหารที่มีปริมาณไขมันสูงในแมวที่มีน้ำหนักลดโดยไม่ได้ตั้งใจ (unintentionally losing weight) แต่ก็ยังมีบางสถานการณ์ที่เป้าหมายคือการลดน้ำหนักซึ่งสามารถทำได้โดยการลดปริมาณไขมันที่แมวบริโภคเข้าไป

คาร์โบไฮเดรต 

แม้ว่าคาร์โบไฮเดรตจะไม่ใช่สารอาหารที่จำเป็น แต่ก็เป็นสารอาหารสำคัญที่ช่วยให้ร่างกายได้รับพลังงานที่จำเป็นและปรับสมดุลระหว่างปริมาณโปรตีนและไขมันให้ได้สัดส่วนที่ต้องการในอาหารโดยรวม สัตวแพทย์จำเป็นต้องทราบว่าสำหรับแมวสูงวัยที่มีสุขภาพดี (นอกจากแมวจะมีปัญหาสุขภาพ เช่น เป็นโรคเบาหวาน ที่จะต้องประเมินระดับคาร์โบไฮเดรตย่อยได้อย่างใกล้ชิด - รูปภาพที่ 6) นั้นการพิจารณาคาร์โบไฮเดรตเพียงอย่างเดียวมักจะกระทำหลังจากสามารถระบุปริมาณโปรตีนและไขมันได้แล้วเท่านั้น อย่างไรก็ตามคาร์โบไฮเดรตที่ถูกปรุงสุกแล้วซึ่งสามารถย่อยและดูดซึมได้อย่างรวดเร็วในแมวนั้นจะป้องกันการสลายโปรตีน (protein-sparing effect) โดยการเป็นแหล่งกลูโคส (source of glucose) แทนที่จะเกิดขบวนการสร้างกลูโคส (gluconeogenesis) จากการใช้โปรตีน ทั้งนี้ยังไม่มีหลักฐานว่าคาร์โบไฮเดรตที่ย่อยได้ (digestible carbohydrates) จะทำให้เกิดโรคอ้วนหรือโรคเบาหวานในแมว ดังนั้นจึงไม่มีเหตุผลที่จะหลีกเลี่ยงสารอาหารนี้ โดยข้อเท็จจริงคืออาหารที่มีไขมันสูงมีแนวโน้มที่จะนำไปสู่โรคอ้วนและปริมาณไขมันในอาหารที่ให้สามารถลดลงได้ด้วยการเพิ่มเปอร์เซ็นต์ของปริมาณโปรตีนและ/หรือคาร์โบไฮเดรต  

คาร์โบไฮเดรตที่ย่อยไม่ได้ (undigestible carbohydrates) นั้นเป็นรูปแบบหนึ่งของเส้นใยอาหาร (dietary fiber) ที่สามารถช่วยส่งเสริมให้ทางเดินอาหารมีสุขภาพที่ดีได้ ใยอาหารที่ถูกหมักได้ (fermentable fibers) (เช่น บีทพัลพ์ (beet pulp) ชิโครี่พัลพ์ (chicory pulp) ฟรุกโตโอลิโกแซ็กคาไรด์ (fructo-oligosaccharides)) จะถูกนำมาใช้โดยจุลินทรีย์ในลำไส้ (intestinal microbiota) และผลผลิตสุดท้ายจากการหมัก (fermentation end- products) เช่น กรดไขมันสายสั้น (short-chain fatty acid) อาจเป็นประโยชน์โดยตรงต่อสัตว์ในช่วงสูงวัย โดยในสุนัขสูงอายุพบว่าการให้อาหารที่มีเส้นใยอาหารในปริมาณสูงสามารถลดแอมโมเนียในทางเดินอาหารได้ (intestinal ammonia) 16 ซึ่งถือเป็นปัจจัยสำคัญในกรณีโรคไตวายเรื้อรังและโรคสมองเหตุตับ (hepatic encephalopathy) อย่างไรก็ตามเส้นใยอาหารจะลดความหนาแน่นของแคลอรี่ในอาหาร (caloric density) และอาจส่งผลต่อความอร่อยได้ เพราะฉะนั้นความสมดุลที่เหมาะสมสำหรับสัตว์แต่ละตัวจึงเป็นสิ่งสำคัญ

วิตามินและแร่ธาตุ 

ฟอสฟอรัสและอัตราส่วนแคลเซียมต่อฟอสฟอรัส (Phosphorus and calcium:phosphorus)

ถึงแม้ว่าจะไม่มีหลักฐานเพียงพอที่จะแสดงให้เห็นว่าการรับประทานอาหารที่มีโปรตีนสูงสามารถทำให้เกิดโรคไตวายเรื้อรังในแมวสูงอายุแต่ก็มีหลักฐานที่แสดงให้เห็นว่าอาหารที่มีปริมาณฟอสฟอรัสสูงอาจเป็นสาเหตุของโรคไตวายเรื้อรังได้ ในรายงานการศึกษา 2 ฉบับล่าสุดได้ระบุถึงการทดสอบการให้อาหารที่มีระดับฟอสฟอรัสและอัตราส่วนของแคลเซียมต่อฟอสฟอรัสแตกต่างกันในกลุ่มแมวที่มีสุขภาพดี พบว่าอาหารที่มีระดับฟอสฟอรัสสูงที่สุด (ส่วนใหญ่มากจากอนินทรีย์วัตถุ (inorganic sources)) และมีอัตราส่วนแคลเซียมต่อฟอสฟอรัสน้อยที่สุดนั้นทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของไตในแมว 17 การทดสอบเพิ่มเติมในอาหารประเภทต่างๆที่มีระดับฟอสฟอรัสทั้งหมด (total phosphorus) แหล่งฟอสฟอรัสอนินทรีย์ (inorganic phosphorus sources) และอัตราส่วนแคลเซียมต่อฟอสฟอรัสต่างกันได้แสดงให้เห็นว่าระดับฟอสฟอรัสอนินทรีย์ที่สูงจะทำให้ความเข้มข้นของฟอสฟอรัสในพลาสม่า (plasma phosphorus concentrations) สูงตามไปด้วยและสูงกว่าระดับที่เกิดจากฟอสฟอรัสอินทรีย์ 18 อย่างไรก็ตามไม่ใช่ว่าฟอสฟอรัสอนินทรีย์ทุกรูปแบบจะทำให้ความเข้มข้นของฟอสฟอรัสในพลาสม่าเพิ่มสูงขึ้นหลังมื้ออาหาร (postprandial rise) เหมือนกันทั้งหมด และถึงแม้ว่าจะต้องมีการศึกษาเพิ่มเติมในหัวข้อนี้แต่ผู้เขียนแนะนำให้หลีกเลี่ยงอาหารที่มีฟอสเฟตอนินทรีย์ที่ละลายน้ำได้ (soluble, inorganic phosphates) ในระดับสูงรวมถึงอาหารที่มีอัตราส่วนแคลเซียมต่อฟอสฟอรัสน้อยกว่า 1:1 19

อย่างไรก็ตามสัตวแพทย์ต้องทราบก่อนว่าในการผลิตอาหารสัตว์เลี้ยง ระดับของโปรตีนและฟอสฟอรัสอินทรีย์นั้นมีแนวโน้มที่จะเป็นไปในทิศทางเดียวกันซึ่งก็คือยิ่งระดับของสารอาหารตัวใดตัวหนึ่งสูงขึ้นเท่าไร ระดับของสารอาหารอีกตัวหนึ่งก็มีโอกาสที่จะสูงขึ้นเช่นกัน ในปัจจุบันเรากำลังเห็นอาหารใหม่ๆวางขายในตลาด (โดยเฉพาะอย่างยิ่งอาหารเฉพาะโรค (therapeutic diets) ที่มีเป้าหมายเพื่อรักษาโรคไตในระยะเริ่มต้น)) ซึ่งมีโอกาสที่จะประสบปัญหานี้ได้น้อยเนื่องจากการเลือกส่วนผสมอย่างระมัดระวัง แต่สำหรับอาหารอื่นๆอาจไม่เป็นเช่นนั้น ดังนั้นแล้วการรักษาระดับโปรตีนในอาหารให้สูงแต่หลีกเลี่ยงระดับฟอสฟอรัสที่สูงอาจเป็นเรื่องยากเมื่อทำการประเมินอาหารสูตรปกติสำหรับแมวสูงอายุ 

แร่ธาตุและวิตามินอื่นๆ (Other minerals and vitamins)

โดยปกติแล้วแมวในทุกช่วงวัยจำเป็นต้องได้รับสารอาหารครบถ้วนและสมดุลโดยมีปริมาณของวิตามินและแร่ธาตุที่เหมาะสม แต่แมวสูงอายุก็อาจมีข้อพิจารณาเพิ่มเติมบางประการเนื่องจากสัตว์ในช่วงวัยนี้จะมีความสามารถในการย่อยไขมันลดลง ซึ่งอาจส่งผลต่อการดูดซึมของวิตามินที่ละลายในไขมัน ในปัจจุบันเรายังขาดข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับการขาดวิตามินต่างๆเหล่านี้ในแมวสูงอายุเนื่องจากความสามารถในการดูดซึมต่ำ อย่างไรก็ตามหากสัตวแพทย์พบว่าแมวได้รับอาหารที่ไม่สามารถถูกดูดซึมได้อย่างเหมาะสมหรือไม่สมบูรณ์และไม่สมดุล รวมถึงสูญเสียความสมบูรณ์ร่างกายและกล้ามเนื้อ (body and muscle condition) สัตวแพทย์ก็อาจต้องพิจารณาถึงการขาดสารอาหารเหล่านี้ร่วมด้วย

สารต้านอนุมูลอิสระ (antioxidants) ในรูปวิตามิน เช่น วิตามินซี อี และโปรวิตามินเบต้าแคโรทีน (provitamin beta-carotene) อาจมีประโยชน์ในสัตว์สูงวัย ทั้งนี้แม้ว่าวิตามินซีจะไม่ใช่สารอาหารจำเป็นสำหรับแมว (เนื่องจากแมวสามารถสังเคราะห์ได้ภายในร่างกาย) แต่ก็มีหลักฐานว่าระดับของวิตามินอีและเบต้าแคโรทีนในอาหารแมวที่สูงขึ้นจะช่วยให้แมวมีอายุยืนยาว (increased longevity) ขึ้นได้ 20 นอกจากนี้ถึงแม้ว่าจะไม่ใช่ปัญหาสำหรับแมวสูงวัยที่มีสุขภาพดี แต่วิตามินที่ละลายในน้ำ เช่น วิตามินบี 12 อาจสูญเสียไปหากมีการสูญเสียน้ำเพิ่มขึ้นจากภาวะปัสสาวะมาก (polyuria) หรือภาวะการดูดซึมของร่างกายผิดปกติ (malabsorption) ดังนั้นอาจพิจารณาให้อาหารเสริมสำหรับสัตว์เหล่านี้ด้วย

EPA และ DHA

หนึ่งในภาวะที่พบได้บ่อยที่สุดในแมวสูงวัยคือโรคข้อกระดูกเสื่อม (degenerative joint disease (DJD) หรือ osteoarthritis) มีการศึกษาฉบับหนึ่งรายงานว่าร้อยละ 92 ของแมวที่มีอายุมากกว่า 14 ปี มีหลักฐานจากภาพถ่ายรังสี (radiographic evidence) ว่าเป็นโรคข้อกระดูกเสื่อม 21 โดยแม้ว่าจะมีผลิตภัณฑ์อาหารเสริมหลายประเภทที่แนะนำสำหรับแมวที่เป็นโรคนี้ แต่การศึกษาเรื่องการใช้กรดอิโคซะเพนตะอีโนอิก (eicosapentaenoic acid; EPA) และกรดโดโคซะเฮกซะอีโนอิก (docosahexaenoic acid; DHA) นั้นมีรายงานที่ชัดเจนที่สุดถึงคุณประโยชน์จากสารเสริม (additives) เหล่านี้ นอกจากนี้ยังมีการศึกษาฉบับหนึ่งที่พบว่าแมวที่เป็นโรคข้อเข่าเสื่อมที่ได้รับน้ำมันปลานั้นจะมีระดับกิจกรรมที่สูงขึ้น ข้อฝืดน้อยลง (stiffness) แมวสามารถกระโดดได้สูงขึ้นและมีปฏิสัมพันธ์กับเจ้าของมากขึ้น 22 (รูปภาพที่ 7)

สารอาหารสำหรับภาวะการทํางานของสมองเสื่อมถอยลง (cognitive decline)

เนื่องจากในปัจจุบันแมวที่อยู่ในช่วง “สูงวัย” และ “สูงวัยระดับสุดยอด” นั้นมีจำนวนมากขึ้นเรื่อยๆ ความเสื่อมถอยของการทำงานของสมอง (cognitive decline) และความผิดปกติของการรับรู้หรือความคิด (cognitive dysfunction) จึงได้กลายเป็นปัญหาที่พบได้บ่อยและจดจำได้ง่ายแม้แต่ในแมวที่ถือว่ามีสุขภาพดีก็ตาม ในความเป็นจริงแล้วปัญหานี้ถือเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการความแก่ (aging process) ตามปกติ โดยมีการศึกษาฉบับหนึ่งแสดงให้เห็นว่าร้อยละ 36 ของเจ้าของที่มีแมวอายุระหว่าง 7-10 ปี (ช่วงโตเต็มวัยและช่วงสูงวัย) และร้อยละ 88 ของเจ้าของที่มีแมวอายุระหว่าง 16-19 ปี (ช่วงสูงวัยระดับสุดยอด) นั้นได้รายงานว่าสัตว์เลี้ยงของพวกเขานั้นมีปัญหาด้านพฤติรรมที่เกี่ยวข้องกับอายุ (age-related behavioral problems) 23 ซึ่งการเปลี่ยนแปลงต่างๆเหล่านี้อาจทำให้คุณภาพชีวิตของทั้งแมวและเจ้าของลดลง และเพราะเหตุนี้ในปัจจุบันจึงมีความสนใจอย่างมากในการหาอาหารและ/หรืออาหารเสริมที่จะช่วยชะลอกระบวนการเหล่านี้ได้

 
มีการศึกษาสารเสริม (additives) จำนวนหนึ่งซึ่งให้ผลลัพธ์ที่ค่อนข้างหลากหลาย มีหลักฐานบางอย่างเกี่ยวกับการเสริมสารเอส-อะดีโนซิล-แอล-เมไทโอนีน (S-adenosyl-l-methionine; SAMe) อีกทั้งยังมีรายงานโดยเรื่องเล่า (anecdotal reports) เกี่ยวกับสารเสริมอื่นๆ เช่น เมลาโทนิน (melatonin) แอล-ธีอะนีน (l-Theanine) โปรตีนนมไฮโดรไลเสส (milk protein hydrolysates) และฟีโรโมน (pheromones) อย่างไรก็ตามอาหารเสริมเหล่านี้ส่วนใหญ่จะถูกใช้เพื่อแก้ไขปัญหาความวิตกกังวล (anxiety issues) ทั่วไปในแมว ไม่ได้ถูกใช้ในกรณีการทำงานของสมองเสื่อมถอยลงโดยเฉพาะ จึงต้องมีการวิจัยทางคลินิก (clinical trials) อื่นๆเพิ่มเติมเพื่อตรวจสอบผลของสารเสริมต่อความเสื่อมถอยของการทำงานของสมองและรับประกันผลของสารเสริมนั้น ไตรกลีเซอไรด์สายโซ่ปานกลางหรือ Medium chain triglycerides (MCTs) นั้นเป็นสารอาหารอีกชนิดหนึ่งที่มีการใช้ในสุนัขเพื่อแก้ไขความผิดปกติของการรับรู้หรือความคิดแต่อาจต้องมีการศึกษาเพิ่มเติมในแมว การศึกษาก่อนหน้านี้ได้ใช้ไตรกลีเซอไรด์สายโซ่ปานกลางในแมวแล้วพบว่ามีความท้าทายทางด้านรสชาติ (palatability challenges) แม้ว่าการศึกษาที่ใหม่กว่าจะแนะนำว่าอาจไม่เป็นเช่นนั้นก็ตาม 24,25 นอกจากนี้ยังมีงานวิจัยล่าสุดที่มุ่งเน้นไปที่ความสัมพันธ์ของทางเดินอาหารและสมอง (gut-brain axis) ด้วยแนวคิดในการปรับปรุงการทำงานของสมองในสัตว์ช่วงสูงวัย อีกทั้งยังมีการศึกษาที่เกี่ยวข้องกับไตรกลีเซอไรด์สายโซ่ปานกลาง (โดยให้ความสนใจไปที่การออกฤทธ์ของคีโตนและผลกระทบโดยตรงของกรดไขมันสายโซ่ปานกลาง (medium-chain fatty acids)) ทั้งนี้พรีไบโอติกส์ (prebiotics) และโพรไบโอติกส์ (probiotics) ยังควรถูกพิจารณาเป็นหัวข้อสำหรับศึกษาเพิ่มเติมในอนาคตที่อาจตอบสนองความต้องการด้านปัญญา (cognitive needs) ของสัตว์สูงวัย

สรุป (Conclusion)

ในปัจจุบันมีหลายบริษัทที่ได้นำเสนอผลิตภัณฑ์อาหารหรืออาหารเสริมที่มีป้ายกำกับว่าสำหรับแมวสูงอายุโดยพิจารณาจากดุลยพินิจและความเชื่อของบริษัทเองและปราศจากการวิจัยหรือความรู้ความเข้าใจว่าอะไรคือสิ่งที่จำเป็นสำหรับแมวสูงวัย แม้ว่าสัตวแพทย์จะเริ่มเข้าใจถึงความแตกต่างของสารอาหารบางชนิดแล้ว แต่ความต้องการทางโภชนการสำหรับแมวสูงอายุส่วนใหญ่นั้นยังไม่ได้รับการระบุแน่ชัด มีหัวข้อกว้างๆที่ครอบคลุมการพิจารณาความต้องการทางโภชนาการหลายประการแม้แต่ในแมวที่มีอายุมากแต่สุขภาพดี เพราะฉะนั้นจึงเป็นเรื่องยากที่จะกำหนดมาตรฐานสำหรับคำแนะนำสำหรับสัตว์ทุกตัวแต่ควรจะให้คำแนะนำเรื่องอาหารเป็นรายตัวแทน เมื่อประชากรแมวของเราเริ่มมีอายุมากขึ้น สัตวแพทย์ควรพยายามทำความเข้าใจความต้องการของแมวให้ดีขึ้นอย่างต่อเนื่อง รวมถึงต้องให้คำแนะนำตามหลักฐานเชิงประจักษ์ (evidence-based recommendations) เพื่อช่วยสนับสนุนแมวที่กำลังอยู่ในช่วงสูงวัยและช่วงสูงวัยระดับสุดยอดเหล่านี้