การให้อาหารแมวป่วยที่เข้ารักษาตัวในโรงพยาบาลสัตว์

 

เมื่อไหร่ถึงควรจะให้อาหารแมว

• เร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้
• ถ้ามีอาการเบื่ออาหารหรืออาจมีอาการเบื่ออาหารนานกว่า 3 วัน
• ในลูกแมวควรให้หลังจากมีอาการเบื่ออาหารเพียงไม่กี่ชั่วโมง
• ทันทีที่ค่าพารามิเตอร์ของระบบหัวใจและหลอดเลือด (cardiovascular) และการไหลเวียนโลหิต (hemodynamic) อยู่ในภาวะเสถียร ควรแก้ไขความผิดปกติของอิเล็กโทรไลต์ที่สำคัญ (major electrolyte abnormalities) เช่น ภาวะโพแทสเซียมสูงในกระแสเลือด (hyperkalemia) ก่อนเริ่มให้อาหาร
• ภายใน 24 ชั่วโมงหลังจากเข้ามาที่โรงพยาบาลสัตว์
• ภายใน 6-12 ชั่วโมงหลังการผ่าตัดระบบทางเดินอาหาร (gastrointestinal surgery)

 

 

ควรให้อาหารอะไร

• อาหารที่มีรสชาติดีและมีกลิ่นหอม
• อาจให้ขนมก่อนเพื่อกระตุ้นความอยากอาหารของแมว
• อาหารสูตรสัตว์ป่วยวิกฤติที่มีพลังงานสูงและมีปริมาณโปรตีนสูง
• อาหารควรอยู่ในอุณหภูมิห้อง

ควรให้อาหารแมวอย่างไร

• ถ้าเป็นไปได้ควรให้อาหารผ่านระบบทางเดินอาหาร (enteral)
• ให้สารอาหารผ่านทางหลอดเลือดดำแบบบางส่วน (partial parenteral nutrition) หากการได้รับสารอาหารผ่านระบบทางเดินอาหาร (enteral nutrition) นั้นไม่สามารถให้พลังงานที่เพียงพอได้
• การให้สารอาหารผ่านทางหลอดเลือดดำ (parenteral nutrition) หากไม่สามารถให้สารอาหารผ่านระบบทางเดินอาหารได้

วิธีการใดคือวิธีที่ดีที่สุดในการกระตุ้นความอยากอาหาร

• ให้อาหารที่มีความน่ากินสูง (high palatable food)
• สร้างสภาพแวดล้อมที่เงียบสงบและเป็นมิตรกับแมว เตรียมที่นอนที่นุ่มและอบอุ่น รวมถึงสถานที่สำหรับหลบซ่อนตัวไว้ด้วย
• ต้องแน่ใจว่าแมวไม่อยู่ในภาวะเจ็บปวด โดยอาจจะให้ยาแก้ปวดตามความเหมาะสม
• ในกรณีที่แมวมีภาวะคลื่นไส้ ควรให้ยาระงับการอาเจียน (anti-emetics) และยาเคลือบกระเพาะ (gastric protectants)
• ความอยากอาหารของแมวสามารถกระตุ้นได้ด้วยกลิ่น ดังนั้นควรทำความสะอาดจมูกของแมวหากมีน้ำมูกข้นเหนียวหรือสิ่งอื่นๆอุดตันบริเวณจมูกอยู่
• ต้องให้อาหารสดใหม่ที่อยู่ในอุณหภูมิห้องเป็นประจำ

ยากระตุ้นความอยากอาหารเป็นอย่างไร

• อาจจะใช้ในกรณีที่วิธีการแบบเดิมไม่ได้ผล
• Cyproheptadine นั้นเป็นยาในกลุ่มยาต้านฮีสตามีนที่ตัวรับชนิด H1 (H1-antihisminic drug) ควรให้ในขนาดยา 1-4 มก./แมว ทุก 12-24 ชั่วโมง ทางการกิน
• Mirtazapine นั้นเป็นยาในกลุ่มยาเซโรโทนินที่มีฤทธิ์ต้านตัวรับ 5-HT3 (5-HT3 antagonist) ควรให้ในขนาดยา 3-4 มก./แมว ทุก 3 วัน ทางการกิน
• Benzodiazepines (เช่น midazolam) นั้นสามารถใช้เป็นตัวเลือกระยะสั้นได้หากยาตัวอื่นๆใช้ไม่ได้ผล โดยยากลุ่มนี้จะกระตุ้นความอยากอาการเมื่อใช้ในขนาดยาต่ำ 0.05 มก./กก. เข้าทางหลอดเลือดดำ แต่ก็จะทำให้มีอาการซึมได้เช่นกัน อย่างไรก็ตามเคยมีการรายงานว่าภายหลังจากให้ diazepam กับแมวพบว่าแมวมีภาวะตับวายได้ (hepatic failure)

จะทำอย่างไรถ้าแมวยังไม่ยอมกินอาหาร

• ในกรณีที่วิธีอื่นๆไม่ได้ผล ควรบังคับป้อนอาหาร (force feeding) ด้วยความระมัดระวังโดยใช้ไซริงก์ อาจลองวางอาหารลงบนอุ้งเท้าของแมวเนื่องจากแมวอาจจะเลียอาหารในขณะที่พยายามทำความสะอาดตัวเอง
• ควรให้อาหารทางสายยาง (feeding tube) ในกรณีที่แมวยังสามารถได้รับอาหารเข้าสู่ทางเดินอาหารได้ด้วยวิธีต่างๆ (enteral feeding) แต่ก็ยังได้รับพลังงานจากสารอาหารไม่เพียงพอต่อความต้องการ

การสอดสายยางให้อาหารผ่านทางจมูกเข้าสู่หลอดอาหาร

• เป็นหัตถการที่ทำได้ง่ายโดยไม่ต้องวางยาสลบ
• สามารถถอดสายยางออกได้ทุกเมื่อที่ต้องการ
• สามารถใช้งานได้ตั้งแต่ 3 วันขึ้นไป
• เหมาะสมกับอาหารเหลว (liquid diets) เท่านั้น

อุปกรณ์ที่ต้องใช้

• Feeding tube ขนาด 4.5-6 FG
• สารหล่อลื่นที่มีส่วนประกอบของยาชา lidocaine
• วัสดุผูกเย็บ (suture material)
• คีมจับเข็ม (needle holder)
• กรรไกร (scissors)

เทคนิคการสอดสายยางให้อาหาร

• ทาสารหล่อลื่นบริเวณ lower nasal meatus และที่บริเวณปลายของสายยาง (รูปภาพที่ 1)
• วัดความยาวของสายยางตั้งแต่จมูกจนถึงช่องว่างระหว่างซี่โครงที่ 8 (8th interscostal space) จากนั้นทำสัญลักษณ์ไว้ด้วยปากกาเคมี (รูปภาพที่ 2 และ 3)
• ค่อยๆสอดสายยางเข้าสู่ lower nasal meatus โดยบังคับทิศทางให้ปลายสายยางเข้าสู่ด้านล่างและตรงกลางลำตัว (ventro-medially) (รูปภาพที่ 4)
• ปล่อยให้แมวกลืนท่อโดยการบังคับให้แมวก้มคอลงเล็กน้อย แล้วสอดสายยางจนกว่าสัญลักษณ์ที่ทำไว้จะถึงบริเวณปลายจมูก (รูปภาพที่ 5)
• เย็บตรึงสายยางกับผิวหนังด้วยวิธี Chinese finger trap ทั้งนี้ให้เย็บปมที่ 2 ที่ระดับเดียวกับกรามบนหรือหน้าผาก (รูปภาพที่ 6)
• นอกจากการเย็บตรึงสายยางด้วยวัสดุผูกเย็บแล้วยังสามารถใช้กาวติดเนื้อเยื่อ (tissue glue) ได้เช่นเดียวกัน แต่ต้องระวังว่าเมื่อเอาสายยางออกอาจจะมีขนบางส่วนรวมไปถึงผิวหนังหลุดออกมาได้ด้วย
• ตรวจสอบตำแหน่งของสายยางด้วยการถ่ายภาพรังสี

 

 

การสอดสายยางให้อาหารโดยตรงที่หลอดอาหาร

• เป็นการสอดสายยางให้อาหารที่ผ่าน (bypass) ปากกับคอหอย (pharynx) ไปเลย
• เหมาะสำหรับทั้งอาหารเหลว (liquid) และอาหารกึ่งเหลว (slurry)
• สามารถทิ้งสายยางให้อาหารไว้ได้หลายสัปดาห์หากมีความจำเป็น
• สามารถถอดสายยางออกได้ทุกเมื่อที่ต้องการ
• จำเป็นต้องวางยาสลบ (general anesthesia) ก่อนทำการสอดสายยางให้อาหาร

 

อุปกรณ์ที่ต้องใช้

• Feeding tube ขนาด 9-12 FG
• Long Rochester-Péan forceps หรืออุปกรณ์อื่นที่เทียบเท่า หรือ commercial esophageal tube introducer
• ใบมีดผ่าตัด (scalpel blade)
• สารทำความสะอาดฆ่าเชื้อบริเวณผิวหนัง (skin disinfectants)
• วัสดุผูกเย็บ (suture material)
• คีมจับเข็ม (needle holder)
• กรรไกร (scissors)
• อุปกรณ์ทำแผล (dressing materials)

 

เทคนิคการสอดสายยางให้อาหาร

• วางยาสลบแบบใช้ท่อช่วยหายใจ
• จับแมวให้อยู่ในท่านอนตะแคงขวา (right lateral recumbency)
• โกนขนและทำความสะอาดบริเวณคอด้านซ้าย
• วัดความยาวของสายยางให้อาหารจากช่วงกึ่งกลางคอไปจนถึงช่องว่างระหว่างซี่โครงที่ 8 (8th intercostal space) ทำสัญลักษณ์ไว้ด้วยปากกาเคมี
• ใส่ forceps ผ่านปากเข้าไปที่บริเวณหลอดอาหาร (รูปภาพที่ 7)
• จับทิศทางของปลาย forceps ให้ออกมาทางด้านข้างลำตัว (laterally) จนรู้สึกได้ถึงหลอดเลือดดำคอ (jugular vein) จากนั้นให้ดันปลาย forceps ชนกับผิวหนังให้ผิวหนังตรงกลางลำคอนูนขึ้น (รูปภาพที่ 8)
• กรีดเปิดผิวหนังโดยใช้ใบมีด (scalpel blade) บริเวณปลาย forceps (รูปภาพที่ 9) จากนั้นให้ดันปลาย forceps ผ่านผิวหนังออกมาทางรูกรีดเปิดนั้น (รูปภาพที่ 10)
• ใช้ปลาย forceps คีบสายยางให้อาหาร (รูปภาพที่ 11) แล้วใช้ดึงสายยางให้อาหารออกมาทางปาก (รูปภาพที่ 12)
• นำปลายสายยางที่ขดอยู่ในปากสอดกลับเข้าไปทางหลอดอาหาร (รูปภาพที่ 13)
• สอดสายยางให้อาหารไปเรื่อยๆจนกว่าปลายสายยางจะอยู่หลังกว่ารอยกรีดเปิด แล้วค่อยๆจัดแนวท่อเพื่อให้มั่นใจว่าจะไม่เกิดการหักงอขึ้น
• สอดสายยางจนกว่าสัญลักษณ์ที่ทำไว้จะอยู่ระดับเดียวกับผิวหนัง
• เย็บตรึงสายยางให้อาหารกับผิวหนังด้วยวิธี Chinese finger trap (รูปภาพที่ 14)
• ทาเจลฆ่าเชื้อ (disinfectant lube) รอบๆบริเวณที่สอดสายยางให้อาหารและพันคอด้วยผ้าพันแผล (รูปภาพที่ 15)
• ตรวจสอบตำแหน่งของสายยางด้วยการถ่ายภาพรังสี

 

เทคนิคการให้อาหารผ่านสายยาง

• ให้อาหารที่อยู่ในอุณหภูมิห้อง
• ฟลัชล้างสายยางให้อาหารก่อนและหลังการให้อาหารด้วยน้ำสะอาด 2-3 มล.
• ให้เริ่มจากอาหารเป็นมื้อในระยะเวลาสั้นๆ (bolus feeding) ปริมาณน้อยก่อน (1-2 มล./กก. ทุก 2-4 ชั่วโมง)
• ควรให้อาหารแมว 1/3 เท่าของความต้องการพลังงานขณะพัก (resting energy requirement (RER)) ในวันแรก จากนั้นค่อยๆปรับเป็น 2/3 เท่าในวันที่ 2 และ 3/3 เท่าในวันที่ 3
• ค่อยๆเพิ่มปริมาณอาหารจนถึง 10 มล./กก. (หากแมวยอมรับอาหารได้)
• นอกเหนือจากการให้อาหารเป็นมื้อในระยะเวลาสั้นๆ (bolus feeding) แล้ว อาหารเหลวสามารถให้แบบต่อเนื่องด้วยอัตราเร็วคงที่ (constant rate infusion) 1-2 มล./กก./ชม. ได้เช่นเดียวกัน แต่หากใช้วิธีนี้ต้องล้างสายยางด้วยน้ำสะอาด ทุก 4-8 ชั่วโมง

*ความต้องการพลังงานขณะพักต่อวัน (daily RER) สามารถคำนวณได้โดยใช้สูตร น้ำหนัก (กก.) x 0.75 x 70 = RER (kcal)